آزمایشگاه محیطی است که در آن با مواد شیمیایی خطرناک، عوامل بیماری‌زا و تجهیزات پیچیده سروکار داریم. بنابراین، استفاده از تجهیزات ایمنی مناسب برای حفظ سلامت پرسنل و جلوگیری از حوادث ضروری است. در این مقاله به معرفی و کاربرد تجهیزات ایمنی رایج در آزمایشگاه‌ها می‌پردازیم.
سفیر آزما کیان با بیش از دو دهه فعالیت به عنوان نمایندگی شرکت سیگما آلدریچ و مرک آلمان ارائه دهنده انواع مواد آزمایشگاهی و شیمیایی در ایران می‌باشد برای اطلاعات بیشتر می‌توانید با کارشناسان ما تماس حاصل فرمایید.
1. تجهیزات حفاظت فردی (PPE):
عینک ایمنی آزمایشگاه
- عینک ایمنی: از چشم‌ها در برابر پاشیدن مواد شیمیایی، ذرات معلق و اشعه‌های مضر محافظت می‌کند.
دستکش آزمایشگاه
- دستکش: از دست‌ها در برابر تماس با مواد شیمیایی، عوامل بیماری‌زا و حرارت محافظت می‌کند. دستکش‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام برای نوع خاصی از مواد شیمیایی یا کار مناسب هستند.
روپوش آزمایشگاه
- روپوش آزمایشگاه: از لباس‌ها و پوست بدن در برابر آلودگی و پاشیدن مواد شیمیایی محافظت می‌کند.
ماسک آزمایشگاه
- ماسک: از سیستم تنفسی در برابر استنشاق گازها، بخارات و ذرات معلق مضر محافظت می‌کند. ماسک‌ها انواع مختلفی دارند که هر کدام برای نوع خاصی از آلاینده‌ها مناسب هستند.
محافظ صورت آزمایشگاه
- محافظ صورت: از صورت در برابر پاشیدن مواد شیمیایی و ذرات معلق محافظت می‌کند.
2. تجهیزات ایمنی محیطی:
هود شیمیایی آزمایشگاه
- هود شیمیایی: محفظه‌ای است که برای انجام آزمایش‌هایی که با مواد شیمیایی فرار یا خطرناک انجام می‌شوند، استفاده می‌شود. هود شیمیایی از پرسنل در برابر استنشاق گازها و بخارات مضر محافظت می‌کند.
دوش و چشم‌شوی اضطراری آزمایشگاه
- دوش و چشم‌شوی اضطراری: در صورت پاشیدن مواد شیمیایی به بدن یا چشم‌ها، برای شستشو و رفع آلودگی استفاده می‌شوند.
کپسول آتش‌نشانی آزمایشگاه
- کپسول آتش‌نشانی: برای اطفاء حریق در آزمایشگاه استفاده می‌شود.
جعبه کمک‌های اولیه آزمایشگاه
- جعبه کمک‌های اولیه: شامل تجهیزات و داروهای لازم برای ارائه کمک‌های اولیه در صورت بروز حادثه است.
- سیستم تهویه: برای جابجایی هوا و جلوگیری از تجمع گازها و بخارات مضر در آزمایشگاه استفاده می‌شود.
3. سایر تجهیزات ایمنی:
- ظروف جمع‌آوری و دفع مواد شیمیایی: برای جمع‌آوری و دفع ایمن مواد شیمیایی زائد استفاده می‌شوند.
- برچسب‌های هشدار: برای مشخص کردن مواد شیمیایی خطرناک و هشدارهای ایمنی استفاده می‌شوند.
- تجهیزات اطفاء حریق: شامل سیستم‌های اعلام و اطفاء حریق خودکار، اسپرینکلرها و …
- تجهیزات ایمنی الکتریکی: شامل پریزهای ایمن، سیم‌کشی استاندارد و …
نکات مهم در استفاده از تجهیزات ایمنی:
- آموزش: پرسنل آزمایشگاه باید در مورد نحوه استفاده صحیح از تجهیزات ایمنی آموزش ببینند.
- بازرسی: تجهیزات ایمنی باید به طور منظم بازرسی و در صورت لزوم تعمیر یا تعویض شوند.
- نگهداری: تجهیزات ایمنی باید در شرایط مناسب نگهداری شوند تا از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود.
- دسترسی: تجهیزات ایمنی باید در مکان‌های مناسب و به راحتی در دسترس باشند.
تجهیزات حفاظت فردی (PPE) – نکات تکمیلی:
- انتخاب دستکش مناسب: انتخاب دستکش مناسب با توجه به نوع ماده شیمیایی یا عامل بیماری‌زایی که با آن کار می‌کنید، بسیار مهم است. برای مثال، دستکش‌های لاتکس برای کار با مواد شیمیایی عمومی مناسب هستند، در حالی که برای کار با مواد شیمیایی خورنده یا حلال‌های قوی، دستکش‌های نیتریل یا ویلتون توصیه می‌شوند.
- استفاده صحیح از ماسک: ماسک‌ها نیز انواع مختلفی دارند و هر کدام برای نوع خاصی از آلاینده‌ها مناسب هستند. برای مثال، ماسک‌های N95 برای محافظت در برابر ذرات معلق و عوامل بیماری‌زا استفاده می‌شوند، در حالی که ماسک‌های شیمیایی برای محافظت در برابر گازها و بخارات مضر کاربرد دارند.
- بازرسی و تعویض PPE: PPE باید به طور منظم بازرسی شود و در صورت وجود هرگونه آسیب یا نقص، تعویض شود.
تجهیزات ایمنی محیطی – نکات تکمیلی:
- هود شیمیایی: هودهای شیمیایی باید به طور منظم بازرسی و کالیبره شوند تا از عملکرد صحیح آنها اطمینان حاصل شود. همچنین، هنگام کار با هود شیمیایی، باید از باز بودن دریچه آن و جریان هوای مناسب اطمینان حاصل کنید.
- دوش و چشم‌شوی اضطراری: دوش و چشم‌شوی اضطراری باید در مکان‌های قابل دسترس و مشخص نصب شوند و پرسنل آزمایشگاه باید نحوه استفاده از آنها را بدانند.
- کپسول آتش‌نشانی: کپسول‌های آتش‌نشانی باید به طور منظم بازرسی و شارژ شوند. همچنین، پرسنل آزمایشگاه باید نحوه استفاده از آنها را در مواقع اضطراری بدانند.
سایر تجهیزات ایمنی – نکات تکمیلی:
- ظروف جمع‌آوری و دفع مواد شیمیایی: ظروف جمع‌آوری و دفع مواد شیمیایی باید به طور مناسب برچسب‌گذاری شوند و طبق قوانین و مقررات مربوطه، دفع شوند.
- برچسب‌های هشدار: برچسب‌های هشدار باید به طور واضح و خوانا بر روی مواد شیمیایی خطرناک نصب شوند و اطلاعات لازم در مورد خطرات و نحوه handling آنها را ارائه دهند.
نکات کلی در مورد ایمنی در آزمایشگاه:
- رعایت قوانین و مقررات: پرسنل آزمایشگاه باید قوانین و مقررات ایمنی مربوط به آزمایشگاه و کار با مواد شیمیایی را به دقت رعایت کنند.
- آموزش و آگاهی: پرسنل آزمایشگاه باید در مورد خطرات احتمالی در آزمایشگاه و نحوه مقابله با آنها آموزش ببینند.
- برنامه‌ریزی برای شرایط اضطراری: در صورت بروز هرگونه حادثه، از جمله ریختن مواد شیمیایی یا آتش‌سوزی، باید برنامه ریزی مناسبی برای مقابله با آن وجود داشته باشد.
- گزارش حوادث: هرگونه حادثه یا نقص ایمنی در آزمایشگاه باید به مسئول مربوطه گزارش شود.
مسئولیت‌های پرسنل آزمایشگاه:
- استفاده صحیح از تجهیزات ایمنی: پرسنل آزمایشگاه مسئول استفاده صحیح از تجهیزات ایمنی و رعایت نکات ایمنی در هنگام کار با مواد شیمیایی و تجهیزات آزمایشگاهی هستند.
- گزارش موارد ناایمن: پرسنل آزمایشگاه موظفند هرگونه مورد ناایمن یا خطرناک را به مسئول مربوطه گزارش دهند.
- همکاری در اجرای برنامه‌های ایمنی: پرسنل آزمایشگاه باید در اجرای برنامه‌های ایمنی و بهبود مستمر شرایط ایمنی در آزمایشگاه همکاری کنند.
کلام آخر
با رعایت نکات ایمنی و استفاده صحیح از تجهیزات ایمنی، می‌توان از بروز حوادث و آسیب‌های جدی در آزمایشگاه جلوگیری کرد و محیطی امن و سالم برای کار فراهم کرد.
